معنی و نکات درس جمال و کمال.درس هفتم.فارسی دهم

شرح درس جمال و کمال فارسی دهم

درس هفتم: جمال و کمال

بدان که قرآن مانند است به بهشت جاودان؛ در بهشت از هزار گونه نعمت است و در قرآن از هزار گونه پند و حکمت است.

قلمرو زبانی:

بهشت:فردوس و جنّـت

جاودان: کلمه ی دو تلفّظی .   به معنیِ: پایدار

جمال:زیبایی و نیکویی،خوش صورتی

کمال: کامل بودن و شکوه و هیبت(جمال به زیباییِ ظاهری بر می گرددو و کمال به شکوه و زیباییِ

باطنی)

قلمرو ادبی

تشبیه:               قرآن: مشبّه،              مانند:ادات تشبیه           بهشت  :مشبّه به

سجع: نعمت و حکمت  /      

قلمرو فکری

این را بدان که قرآن مثل بهشت جاودان است. در بهشت هزار نوع نعمت وجود دارد و در قرآن هزار نوع پند و حکمت.

و مَثَلِ قرآن ، َمثَلِ آب است روان؛در آب، حیات تن ها بود و در قرآن حیات دل ها بود.

قلمرو زبانی

حیات: زندگی (حیاط: محوطة خانه)

قلمرو ادبی

مَثَلِ قرآن ، َمثَلِ آب است روان: تشبیه.

آب حیاتِ تن ها بوَد و در قرآن حیاتِ دل ها:تشخیص.

حیات:آرایه ی تکرار یا واژه آرایی

قلمرو فکری

و قرآن مانند آب روان است ؛ آب موجب زندگیِ جسم هاست و قرآن، عاملِ زندگی دل ها و روان هاست. 

ای دوست! درمان کار خود کن واگر معاملت می کنی، با حق کن.

قلمرو زبانی

 معاملت: معامله،داد و ستد

قلمرو ادبی

تلمیح به:تُعزُّ مَن تَشاء و تُذِلُّ مَن تَشا(خداوند هر کس را بخواهد ،عزّت بخشد و هر کس را بخواهد ،خوار می کند.)

قلمرو فکری

ای دوست! برو و  خودت را اصلاح کن واگرمی خواهی  معامله کنی، با خدا معامله کن، 

# بریدن از دنیا مقدّمة ی رسیدن به خداست

  و در قرآن، قصّه های بسیار است و لکن قصّه ی یوسف(ع) نیکوترین قصّه هاست.

قلمرو زبانی:

یوسف:نام یکی از پسرانِ یعقوبِ پیامبر. کلمه ی عبری و به معنیِ: او می افزاید.  

نیکوترین: وابسته ی پیشین و صفتِ برترین(عالی)

قلمرو ادبی:آرایه ی تکرار(قصّه)

قلمرو فکری

 ودر قرآن، قصّه های بسیار است امّا قصّة ی  یوسف(ع) ،زیباترینِ قصّه هاست.

این قصّه،عجیب ترین قصّه هاست؛ زیرا در میان دو ضد جمع بوَد :هم فُرَقت بود و هم وُصلت؛ هم محنت بوَد ، هم شادی؛ هم راحت بود هم آفت؛ هم وفا بوَد، هم جفا؛ در بدایت بند و چاه بود،در نهایت تخت وگاه بود؛ پس چون در او این چندین اندوه و طَرَب بوَد، در نهاد خود شگفت  و عجب بوَد.

قلمرو زبانی

فُرَقت : جدایی ،دوری

 وُصلت:اتصال ،پیوستگی

محنت:اندوه،ناراحتی

جفا: بی وفایی، ستم

بدایت:آغاز ،ابتدا

گاه: تخت شاهی

طَرَب: شادی

  پس چون در او این چندین اندوه و طرب بوَد :‌»در گذشته ،ضمیر شخصی او» جانشین غیر انسان  می شده است. مرجع ضمیر او» قصه است

قلمرو ادبی

سجع: فُرَقت و وُصلت/ راحت و آفت/ وفا و جفا/ جاه و گاه/ هلاک و ملک/طرب و عجب

تضاد: فُرَقت و وُصلت/ محنت و شادی/ راحت و آفت/ وفا و جفا/ بدایت و نهایت/اندوه و طَرَب

جناس ناقص اختلافی: وفا و جفا/چاه و گاه

قلمرو فکری

این داستان،شگفت آور ترین داستان هاست؛ زیرا   دو چیز ضدّ هم را، کنار هم گِرد آورده،    :هم جدایی است هم رسیدن ؛ هم رنج است  ، هم شادی؛  هم آسایش است هم سختی ،  هم وفاداری است هم پیمان شکنی و ستم .  در آغاز، اسارت و در چاه افتادن است و در پایان به تختِ شاهی رسیدن؛   پس چون در این داستان، این گونه و این همه، غم وشادی وجود دارد ،شگفت آور است.  

گفته اند نیکو ترین» ،از بهر آن بوَد که یوسف صدّیق وفادار بوَد و یعقوب خود او را به صبر آموزگار بود و زلیخا در عشق و درد او بی قرار بوَد، و اندوه و شادی در این قصّه بسیار بود، و خبر دهنده از او مَلِک جبّار بوَد؛

قلمرو زبانی

 بهر: برای،حرف اضافه

صدّیق: بسیار راستگو. صیغه ی مبالغه عربی

مَلِک: پادشاه ،در این جا منظور خداوند است

جبّار: مسلّط ،یکی از صفات خداوند،به معنیِ جبران کننده.صیغه ی مبالغه ی عربی. // بسیار ستمکار نیز،معنی می دهد.

 یعقوب:یکی از پیامبران الهی و فرزندِ اسحاقِ نبی. در لغت :تعقیب کننده.

زلیخا:همسرِ عزیزِمصر،بو تیقار،      در لغت:جای لغزیدن

را» در یعقوب خود او را به صبر آموزگار بود» فکّ اضافه است.

آموزگار و روزگار:دو تلفّظی

قلمرو ادبی

سجع: وفادار  ، آموزگار ، بی قرار ، بسیار ،جبّار ،روزگار 

قلمرو فکری

گفته اند نیکو ترین» ،به این دلیل است  که: یوسف راستگویی  وفادار بود و یعقوب خود به  او  درس صبر می داد و زلیخا در عشق و درد او بی تاب بود، و اندوه و شادی در این قصّه بسیار بود، و کسی که این قصّه را گفته،خداوند صاحب اختیار و جبران کننده می باشد.

قصّة حال یوسف را نیکو نه از حُسنِ صورت او گفت، بلکه از حُسن سیرت او گفت؛ زیرا که نیکو خو ، بهتر هزار بار از نیکو رو. نبینی که یوسف را از روی نیکو ،بند و زندان آمد و از خوی نیکو ، امر و فرمان آمد؟

از روی نیکوش حبس و چاه آمد ، واز خوی نیکوش تخت و گاه آمد.

قلمرو زبانی

حسن : زیبایی،نیکویی

صورت:چهره،ظاهر

سیرت: باطن و رفتار

 در :نیکوش:(ش) مضاف الیه می باشد.

قلمرو ادبی

سجع: صورت و سیرت/زندان و فرمان /چاه و گاه

تضاد: صورت و سیرت/

جناس: چاه و گاه

قلمرو فکری

داستان حال یوسف را   نه به خاطر زیباییِ ظاهر او بیان کرد،بلکه به علّت زیبایی باطنِ او گفت؛ زیرا کسی که باطن و سرشتی نیک دارد ،هزار مرتبه بهتر از کسی است که زیبا روست. نمی بینی که روی زیبا، یوسف را به اسارت و زندان افکند و باطنِ زیبا او را به شاهی رساند؟ از زیباییِ ظاهر برایش ،زندان و در چاه افتادن حاصل شد و از سرشتِ پاکش، پادشاهی به دست آورد.

پادشاه عالم، خبر که داد در این قصّه ، از حُسن سیرت او داد،نه از حسن صورت او داد، تا اگر نتوانی که صورت خود را چون صورت او گردانی؛ باری، بتوانی که سیرت خود را چون سیرت او گردانی.

قلمرو زبانی: باری: خلاصه، به هر حال. (قید)

قلمرو ادبی:پادشاه عالم:استعاره از خداوند

سیرت و صورت:آرایه ی تکرار

قلمرو فکری

خداوند در این داستان از باطن زیبا و پاکِ یوسف خبر داد نه از ظاهرِ زیبایش،تا اگر نمی توانی ظاهرت را مانندِ او کنی، به هر حال می توانی باطنت را را مانندِ باطن او کنی.

آنکه گفتیم سیرتش نیکوترین سیرت ها بود، از بهر آنکه در مقابلة جَفا، وفا کرد و در مقابلة زشتی، آشتی کرد و در مقابلة لئیمی،کریمی کرد.

قلمرو زبانی

لئیمی:پستی، فرو مایگی

کریمی:بزرگواری و بخشندگی

ي» در واژه های لئیمی وکریمی» ،ي» مصدری است.(معنی بودن می دهد.)

قلمرو ادبی

تضاد: لئیمی وکریمی/ جَفا و وفا/

جناس: جَفا و وفا

قلمرو فکری

آنکه گفتیم باطنش، زیباترین باطن بود ،به این علّت بود که در برابرِ ستم وفا کرد و در برابر رفتارِ زشت، آشتی و دوستی نشان داد ودر برابر پستی، بزرگواری  و بخشندگی نشان داد. 

# رفتار بد دیگران را با خوبی جواب داد.

برادران یوسف، چون او را زیادت نعمت دیدند، و یعقوب را بدو میل و عنایت دیدند، آهنگ کید و مکر و عداوت کردند تا مگر او را هلاک کنند وعالم از آثار وجود او پاک کنند.تدبیر برادران برخلاف تقدیر رحمان آمد. مَلِک تعالی او را دولت بر دولت زیادت کرد و مملکت و نبوّت ، زیادت بر زیادت کرد ،تا عالمیان بداند که هرگز کید کایدان با خواست خداوند غیب دان برابر نیاید!

قلمرو زبانی

 عنایت:توجّه داشتن

 آهنگ:میل،عزم، آهنگ کردن،تصمیم گرفتن

کید :حیله و فریب

 عداوت:دشمنی

تدبیر:چاره اندیشی

مَلِک تعالی:خداوند بلند مرتبه

دولت:حکومت،سعادت، جاه و مقام

کایدان: جمعِ کاید،حیله گران

را در جملة چون او را زیادت نعمت دیدند» رای فک اضافه است.(نعمتِ او)

را در جملةیعقوب را بدو میل و عنایت دیدند » رای فک اضافه است.(میل وعنایتِ یعقوب)

قلمرو ادبی

تناسب:یوسف ویعقوب/ کید و مکر

سجع: نعمت، عنایت و عداوت/ هلاک و پاک/

تلمیح: به آیه مکرو ا و مکرالله و الله خیر الماکرین»(آل عمران، آیة54)

( و مکر ورزیدند و خدا نیز مکر ورزید. و خداوند بهترین مکر کنندگان است.)

قلمرو فکری

برادران یوسف، وقتی نعمت فراوان او را دیدند، و میل و توجّهِ یعقوب را به او مشاهده کردند، تصمیم به   مکر و حیله و دشمنی گرفتند تا   او را بکشند . و او را از عالم، نیست و نابود  کنند.چاره اندیشیِ  برادران، برخلافِ تقدیر خداوند بود. خداوندِ بلند مرتبه ،مقامِ او را بسیار بالا برد (به دولت و کرامتش،سال به سال، افزود. ) و  سلطنت و پیامبریِ او را  افزون نمود ، تا اهلِ دنیا،  بدانند که هرگز مکر و فریبِ حیله گران، با اراده و خواست خداوندِ غیب دان، نمی تواند  مقابله کند.  

تفسیر سورة یوسف :احمدبن محمّد بن زید طوسی.دانشمند و مفسّر قرن هفتم.

این تفسیر عارفانه ی سوره ی یوسف را محمد روشن،تصحیح کرده است.

حسین حسین زاده بافرانیدبیر دبیرستانِ شهید چمرانِ نایین چهارم آذر 98

معنی و نکات درس:باران محبّت.......فارسی پایه ی یازدهم...

معنی و نکات درس جمال و کمال...درس هفتم.....فارسی دهم

معنی درسس پرورده ی عشـــــق......فارسی یـازدهم...